Door LeesKees / augustus 2021 / 4/5 sterren
Na haar studie geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht heeft Lianne Damen lange tijd gewerkt als uitgever bij verschillende uitgeverijen. Daarnaast heeft ze een aantal schrijfcursussen aan de schrijversvakschool gevolgd. Behalve als auteur werkt ze op dit moment ook als zelfstandig redacteur en scenarist. Voor de televisie heeft ze de scenario’s geschreven voor Sync (2013) en Daan durft (2014). Haar korte en prijswinnende verhaal Wilde kust verscheen in de bundel Historische verhalen. In het voorjaar van 2020 werd haar debuutroman De smeekbede uitgegeven, een verhaal dat gebaseerd is op een brief uit 1795.
Dédé is nog maar negen jaar oud als ze ziet dat een meisje van haar leeftijd en dat net in Suriname is gearriveerd gebrandmerkt wordt. Als haar moeder haar het verhaal vertelt hoe zij vanuit Afrika naar Suriname werd getransporteerd, weet ze dat ook zij hetzelfde lot als het meisje moet ondergaan. Ze wordt slavin, eerst op het veld en later in het huis van haar meester Engelbert Kelderman. Hoewel ze het bij hem niet slecht getroffen heeft, realiseert ze zich wel dat ze geen vrije vrouw is. Ze wordt geconfronteerd met het leed dat de veldslaven moeten ondergaan, maar ook met de zich superieur voelende blanken.
Net als veel andere landen heeft ook Nederland een slavernijverleden waar het niet trots op mag zijn. In De smeekbede wordt deze zwarte periode uit de vaderlandse geschiedenis aan de kaak gesteld. Het toont de schrijnende omstandigheden waar de vanuit Afrika naar Suriname verbannen mensen aan onderworpen werden, hoe de blanke overheersers zich naar hen opstelden, hoe ze hen behandelden, maar ook hoe ze hen als een minderwaardig wezen beschouwden. Daarnaast geeft het inzicht in de rijkdom van de blanke en de armoe en het mensonwaardige bestaan van de slaven.
Het verhaal heeft twee verhaallijnen, dat van Dédé en dat van Engelbert. De smeekbede bestrijkt een periode van ongeveer tachtig jaar en de lezer volgt de levensloop van beide personages, uiteraard bezien vanuit hun eigen perspectief. Hij merkt dan dat Kelderman eigenlijk niet eens de meest slechte is en dat Dédé, ondanks haar situatie, ook wel krachtig is. Het verhaal van Dédé is aanvankelijk het meest interessant, in dat van Engelbert zijn dan vrij veel feiten verwerkt. Dat wordt anders als Kelderman besluit naar Suriname te vertrekken en Dédé als huisslaaf neemt. Dan komen hun levens samen, maar ook beide subplots raken elkaar steeds meer, hoewel ze nergens volledig samenvloeien. Wel zijn ze uiteraard onlosmakelijk met elkaar verbonden.
De schrijfstijl van de auteur is bijzonder beeldend en inlevend. De lezer kan zich uitstekend voorstellen wat de slaven hebben moeten doorstaan, vooral op de momenten dat ze voor straf met de zweep gegeseld werden of een straf in de vorm van de Spaanse bok kregen. Dan zie je beelden voor je die bepaald niet prettig zijn. Toch is het niet alleen kommer en kwel, want ook mooie momenten worden door Damen prima weergegeven. Denk daarbij onder andere aan de moeder-zoonrelatie tussen Dédé en Antó, dan voel je, ondanks alle ellende waar ze mee te kampen hebben, heel duidelijk de liefde die er tussen hen bestaat.
Hoewel het verhaal in het begin even op gang moet komen, gaat het naarmate de plot vordert steeds meer boeien en intrigeren. Het is overduidelijk dat Damen zich in de materie heeft verdiept en weet waar ze het over heeft. De smeekbede is een debuut waar Damen trots op mag zijn en zonder enige twijfel indrukwekkend is.
Waardering: 4/5